แก่งกระจาน คือ นิยามของคำว่าสมบูรณ์แบบอย่างแท้จริง เป็นอุทยานแห่งชาติหนึ่งเดียวในประเทศที่มีผู้มาท่องเที่ยวทุกเพศทุกวัยสามารถเลือกเที่ยวทำกิจกรรมนันทนาการได้อย่างหลากหลาย ทั้งชมทิวทัศน์ เดินป่า เที่ยวถ้ำ ปีนน้ำตก ขี่จักรยาน พายเรือ ล่องแพ ไปจนถึงดูกล้วยไม้-ดอกไม้ ถ่ายภาพผีเสื้อ-แมลง ชมนก- สัตว์ป่า ที่สำคัญคือความสะดวกสบาย ทั้งที่กิน ที่พัก ตลอดจนการเดินทางซึ่งอยู่ไม่ไกลจากกรุงเทพฯ นัก
แก่งกระจาน เป็นอุทยานแห่งชาติที่มีพื้นที่มากที่สุดเป็นอันดับหนึ่งของประเทศ ซึ่งครอบคลุมผืนป่าต้นน้ำลำธารอันสมบูรณ์สุดขีดในเขตรอยต่อของ 2 จังหวัด คือ อำเภอหนองหญ้าปล้องกับอำเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี และอำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เป็นอุทยานแห่งชาติลำดับที่ 28 เมื่อวันที่ 12 มิถุนายน 2524 และได้รับการประกาศเป็นอุทยานมรดกแห่งอาเซียน เมื่อวันที่ 18 ธันวาคม 2546
อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน เป็นอุทยานแห่งชาติที่มีเนื้อที่มากที่สุดในประเทศไทย คือ 2,914.70 ตารางกิโลเมตร และได้รับการประกาศให้เป็นอุทยานมรดกแห่งอาเซียน เมื่อวันที่ 18 ธันวาคม 2546 เป็นผืนไพรบริสุทธิ์บนทิวเขาตะนาวศรีที่อุดมด้วยป่าดงดิบรกชัฏ ทะเลหมอกงามตา สามารถเที่ยวชมหรือประกอบกิจกรรมได้หลากหลาย เช่น ล่องเรือในอ่างเก็บน้ำเหนือเขื่อนแก่งกระจาน เที่ยวน้ำตก เดินป่า ดูนก และดูผีเสื้อ
ด้วยตำแหน่งที่ตั้งสุดพิเศษของผืนป่าแก่งกระจานอันเป็นเสมือนศูนย์รวมสรรพชีวิตจาก 4 ภาคของไทย คือ ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง และภาคใต้ จึงเอื้ออำนวยให้มีทั้งนกประจำถิ่นและนกอพยพอยู่มากถึง 410 ชนิด สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม 53 ชนิด และผีเสื้อป่าอีกกว่า 300 ชนิด
ในส่วนของนกหายาก ป่าแก่งกระจานพบนกเงือกถึง 7 ชนิด จาก 12 ชนิดที่พบในประเทศไทย ได้แก่ นกเงือกกรามช้าง นกกก นกแก๊ก นกเงือกหัวหงอก นกเงือกสีน้ำตาล นกเงือกกรามช้างปากเรียบ และนกชนหิน นอกจากนี้ ยังพบนกจาบคาเคราแดง นกแว่นสีเทา นกกระแตหาด นกเปล้าหางเข้มหัวปีกแดง และนกเสือแมลงปีกแดง ยิ่งกว่านั้นในปี พ.ศ. 2533 ยังสำรวจพบนกชนิดใหม่ของไทย คือ นกกะลิงเขียดหางหนาม (Ratchet-tailed Treepie) จัดเป็นนกในวงศ์อีกาที่มีขนดำสนิทตลอดตัว และมีจุดเด่นอยู่ที่หางยาวขอบเป็นหยักฟันเลื่อยสวยงามมาก การดูนกที่แก่งกระจานเริ่มได้ตั้งแต่ขอบอ่างเก็บน้ำ เรื่อยไปตามถนนสูน้ำตกทอทิพย์ ระยะทางประมาณ 36 กิโลเมตร
สำหรับผีเสื้อกว่า 300 ชนิดนั้น พบได้ทั่วไปตามชายป่าและริมหุบห้วยชุ่มชื้น เช่น ผีเสื้อหางติ่งปารีส ผีเสื้อหางดาบลายขีด ผีเสื้อลายขี้เมี่ยง และผีเสื้อปลายปีกส้มใหญ่ โดยเส้นทางดูผีเสื้อที่น่าสนใจ เช่น ที่บ้านกร่างแคมป์ กม.15 ไปถึงหุบห้วยบริเวณ กม.18 เส้นทางเลียบริมลำห้วยป่าละอู เส้นทางรถยนต์ขึ้นสู่เขาพะเนินทุ่ง จึงถือได้ว่าป่าแก่งกระจานเป็นผืนไพรบริสุทธิ์ที่เปี่ยมด้วยมนต์ขลังตลอดกาลอย่างแท้จริง
การเดินทางจากกรุงเทพฯ ใช้ถนนพระรามที่ 2 ถึงตัวเมืองเพชรบุรี ขับต่อมาประมาณ 15 กิโลเมตรถึงแยกอำเภอท่ายาง เลี้ยวซ้ายเข้าอำเภอท่ายางประมาณ 10 กิโลเมตรถึงแยกเขื่อนเพชร เลี้ยวขวาประมาณ 25 กิโลเมตรจะถึงอำเภอแก่งกระจาน ขับรถตรงมาตามถนนเลียบเขื่อนประมาณอีก 5 กิโลเมตร ศูนย์บริการนักท่องเที่ยวจะอยู่ทางด้านขวามือ
ที่มา.. หนังสือที่สุดอุทยานแห่งชาติในประเทศไทย สำนักอุทยานแห่งชาติ (ISBN 978-616-316-504-6)