วันที่ 20 กรกฎาคม 2566 นักพฤกษศาสตร์กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช นำโดย นางสาวนัยนา เทศนา นักวิชาการป่าไม้ชำนาญการ กลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช และนายสมราน สุดดี ที่ปรึกษาด้านพฤกษศาสตร์ป่าไม้และความหลากหลายทางชีวภาพ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช ได้สำรวจพบพืชสกุลหยาดชนิดใหม่ของโลกจำนวน 8 ชนิด จากจังหวัดระยอง 3 ชนิด ชลบุรี 1 ชนิด สระบุรี 1 ชนิด ลพบุรี 1 ชนิด พิษณุโลก 1 ชนิด และจังหวัดเลย 1 ชนิด พบขึ้นอยู่ในพื้นที่จำกัดในระบบนิเวศจำเพาะคือระบบนิเวศเขาหินปูน ซึ่งทุกภาคส่วนต้องช่วยกันปกปักรักษาไม่ให้ถูกทำลายไปด้วยอุตสาหกรรมที่ใช้หินปูนหรือโครงการพัฒนาต่าง ๆ
จากรายงานการวิจัยในปัจจุบันพบว่าพืชที่ยังไม่ได้รับการตั้งชื่อจำนวน 3 ใน 4 ชนิด เป็นพืชที่อยู่ในภาวะถูกคุกคามและใกล้สูญพันธุ์ พืชชนิดใหม่ของโลกทั้ง 8 ชนิด ถูกสำรวจพบตามการดำเนินงานโครงการวิจัยความหลากหลายของพันธุ์พืชในระบบนิเวศเขาหินปูนของประเทศไทย และโครงการพรรณพฤกษชาติประเทศไทย (Flora of Thailand) ที่ต้องตีพิมพ์ข้อมูลของพืชทุกวงศ์ที่พบในประเทศ ซึ่งผู้ที่ปฏิบัติงานด้านพืชต้องใช้อ้างอิงทั้งสิ้น
ทีมสำรวจได้สำรวจและเก็บตัวอย่างตามวิธีการด้านพฤกษศาสตร์ และได้ประสานงานกับนักพฤกษศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญวงศ์ชาฤๅษีของไทย (Gesneriaceae) Dr. David Middleton และ Dr. Carmen Puglisi เมื่อตรวจสอบแล้วพบว่าเป็นพืชชนิดใหม่ในสกุลหยาด (Microchirita) จึงได้ร่วมกันตีพิมพ์เผยแพร่ในวารสารนานาชาติ Thai Forest Bulletin (Botany) เล่มที่ 51(2) ปี 2023 หน้า 47-70 ทั่วโลกพบพืชสกุลนี้ 47 ชนิด ประเทศไทยพบทั้งหมดถึงปัจจุบัน 37 ชนิด นับว่าเป็นศูนย์กลางของการกระจายพันธุ์ของสกุลนี้
หยาดขาวลออ Microchirita candida C. Puglisi & D. J. Middleton พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอแกลง จังหวัดระยอง ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 80 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนบนสีม่วงอมเขียว โคนสีม่วง ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนประปราย ทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาววาว มีแต้มเหลืองที่โคนกลีบปากด้านใน คำระบุชนิด ‘candida’ ตั้งตามลักษณะดอกที่ขาวมีวาว ตัวอย่างต้นแบบ Tetsana, Suddee, Puudjaa, Thananthaisong, Hemrat, Phankien & Daonurai 2259 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้ (BKF) กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
หยาดศรีชล Microchirita chonburiensis D. J. Middleton & C. Puglisi พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอบ่อทอง จังหวัดชลบุรี ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนบนสีเขียว โคนสีม่วงอมเขียว ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามมีขนและต่อมประปรายทั้ง 2 ด้าน ดอกสีเหลืองสด คำระบุชนิด ‘chonburiensis’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่จังหวัดชลบุรี แหล่งที่พบ ตัวอย่างต้นแบบ Tetsana, Suddee, Puudjaa, Thananthaisong, Hemrat, Phankien & Daonurai 2258 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้ (BKF) กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
หยาดเนินมะปราง Microchirita formosa D. J. Middleton พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 65 ซม. ลำต้นอวบน้ำ สีเขียวอ่อน บริเวณข้อมีสีแดง มีขนสีขาวกระจายห่าง ๆ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาว มีแต้มสีเหลืองทั้งบนและล่างในหลอดกลีบดอก คำระบุชนิด ‘formosa’ แปลว่าสวยงาม ตัวอย่างต้นแบบ Tetsana, Puudjaa, Hemrat, Jirakorn & Trakulthip 2531 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้ (BKF) กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
หยาดเนรมิตร Microchirita fuscifaucia C. Puglisi & D. J. Middleton พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอเขาชะเมา จังหวัดระยอง ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ สีเขียวเป็นมันวาว ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มประปรายถึงหนาแน่นทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาว คอหลอดกลีบดอกด้านในสีแดงอมม่วงถึงน้ำตาล คำระบุชนิด ‘fuscifaucia’ หมายถึงสีเข้มที่คอหลอดดอก ตัวอย่างต้นแบบ Tetsana, Suddee, Puudjaa, Thananthaisong, Hemrat, Phankien & Daonurai 2251 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้ (BKF) กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
หยาดภู่มา Microchirita poomae D. J. Middleton พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอพระพุทธบาท จังหวัดสระบุรี ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 50 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนใหญ่เกลี้ยง พบบ้างที่มีขนขนาดเล็กประปราย ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม เกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง ดอกสีม่วงแดง มีแถบสีเหลืองตามยาวที่โคนกลีบปากด้านใน คำระบุชนิด ‘poomae’
ตั้งให้เป็นเกียรติแก่ ดร.ราชันย์ ภู่มา อดีตหัวหน้ากลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ผู้นำเก็บตัวอย่าง ตัวอย่างต้นแบบ Pooma, Berg & Poopath 5719 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้ (BKF) กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
หยาดศรีระยอง Microchirita rayongensis C. Puglisi & D. J. Middleton พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอเขาชะเมา จังหวัดระยอง ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ ส่วนบนสีเขียวอมม่วงแดงถึงเขียว ส่วนโคนสีม่วงแดง เกลี้ยง ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มประปรายถึงหนาแน่นทั้ง 2 ด้าน ดอกสีขาว คอหลอดดอกและโคนกลีบปากด้านในสีเหลืองจาง คำระบุชนิด ‘rayongensis’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่จังหวัดระยอง แหล่งที่พบ ตัวอย่างต้นแบบ Tetsana, Suddee, Puudjaa, Thananthaisong, Hemrat, Phankien & Daonurai 2230 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้ (BKF) กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
หยาดชัยบาดาล Microchirita striata D. J. Middleton & C. Puglisi พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอชัยบาดาล จังหวัดลพบุรี ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 25 ซม. ลำต้นอวบน้ำ มีขนสากทั่วไป ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนสั้นนุ่มทั้ง 2 ด้าน ดอกสีเหลือง โคนกลีบปากด้านในมีเส้นสีแดงตามยาว 5 เส้น คำระบุชนิด ‘striata’ หมายถึงแถบเส้นสีแดงที่โคนกลีบปาก ตัวอย่างต้นแบบ Suddee, Hemrat & Kiewbang 5314 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้ (BKF) กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
หยาดศรีสุวัฒน์ Microchirita suwatii D. J. Middleton & C. Puglisi พบบริเวณเขาหินปูน อำเภอเมือง จังหวัดเลย ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ลำต้นอวบน้ำ สีม่วงแดงอมเขียว มีขนประปราย ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม มีขนประปรายทั้ง 2 ด้าน ดอกสีม่วงแดงอมน้ำเงิน โคนกลีบปากด้านในมีแถบสีเหลือง คำระบุชนิด ‘suwatii’ ตั้งให้เป็นเกียรติแก่นายสุวัฒน์ สุวรรณชาติ อดีตเจ้าหน้าที่หอพรรณไม้ผู้ร่วมเก็บตัวอย่างและเป็นผู้ทุ่มเทในการปฏิบัติงานจนถึงวาระเกษียณอายุราชการ ตัวอย่างต้นแบบ Suddee, Hemrat, Suwannachat & Kiewbang 5317 เก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้ (BKF) กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
เอกสารอ้างอิง
Middleton, D.J., Tetsana, N., Suddee, S. and C. Puglisi. 2023. Eight new species of Microchirita (Gesneriaceae: Didymocarpoideae) from Thailand. Thai Forest Bull., Bot. 51(2): 47-70. 2023.